VŨ HỮU ĐỊNH

 Vũ Hữu Định (1942-1981), tên thật Lê Quang Trung, là một nhà thơ người Việt Nam. Tên tuổi của ông gắn liền với bài thơ Còn chút gì để nhớ, được nhạc sĩ Phạm Duy phổ nhạc thành ca khúc cùng tên.

Tiểu sử

Lê Quang Trung sinh năm 1942 tại Thừa Thiên Huế trong 1 gia đình nghèo. Ông từng sống qua nhiều nơi ở Tây Nguyên, Sài Gòn, lập gia đình và định cư ở Đà Nẵng. Ông làm thơ đăng báo từ khoảng thập niên 1960, với bút danh Hàn Phong Lệ, về sau đổi thành Vũ Hữu Định. Tên Vũ Hữu Định bắt đầu phổ biến từ khi bài thơ Còn chút gì để nhớ của ông được Phạm Duy đem phổ thành nhạc vào năm 1970.

Vũ Hữu Định vào đời sớm, lập gia đình sớm và nghèo khó trong suốt quãng đời ngắn ngủi của mình. Ngoài làm thơ, ông từng làm cán bộ xây dựng nông thôn ở Đà Nẵng. Ông từng trốn quân dịch nhưng rồi bị bắt lại.

Sau khi chiến tranh Việt Nam kết thúc, ông ở lại Việt Nam và bị đưa đi học tập cải tạo 1 tháng.

Ông được biết đến là một người mê rượu, tuy nghèo khó nhưng có máu giang hồ, tính tình phóng khoáng. Ngày 3 tháng 4 năm 1981, sau 1 chầu nhậu với bạn bè, ông bị té cầu thang (có thông tin cho rằng bị té lầu) và qua đời, hưởng thọ 40 tuổi.

Một cuộc đời ngắn ngủi, dằng dặc những chia ly

Cuộc đời Vũ Hữu Định ngắn ngủi, lắm gian nan, nhiều mộng ước không thành. Một đời người luôn lo toan cơm áo, sống chân thật và trách nhiệm với vợ con và bạn bè. Những khao khát vươn lên song cái nghèo, cái khổ cứ đè nặng, vì thế, dễ hiểu vì sao Vũ Hữu Định tìm đến với chén rượu. Và, cũng chính chén rượu, làm nên những bài thơ hay của thi sĩ này. Đời Vũ Hữu Định là “những ngày trú quán”, “cõng mộng lang thang”, rày đây mai đó, vô định. Thơ để lại cho đời không nhiều, song, nhiều người yêu thích, tìm đọc. Vũ Hữu Định có phần giống Tản Đà, đó là “quê hương thời có, cửa nhà thì không”, “bạn bè sum họp, vợ chồng biệt ly” (Thú ăn chơi). Bao năm, với Vũ Hữu Định:

- Ta đi, có những ngày khô héo

chẳng nhớ quê xa, chẳng muốn về

mẹ, chị, đàn em như bóng khói

nương với đời ta quay quát trong mê

(Chẳng hay)

- Trưa ngủ đậu, chiều đi, đêm đợi

Mai lang thang, mốt biết về đâu?

Ngày với tháng cứ đùn như mối

Tháng với ngày qua như một bãi mù

(Những ngày long đong)

 

- Gần Tết, bỗng dừng sầu níu rượu

Anh em không hẹn gặp nhau hoài

Xa lắc thời em khoe áo mới

Tết này em chú đã hai mươi

Em ta: Mới đó hai mươi tuổi

Đời mọc râu mọc tóc ngang tàn

Ta ba mươi vẫn một đầu tóc bạc

Vẫn một đời cõng mộng lang thang

(Bữa rượu cuối năm)

- Sáng nay quê người lạnh

Gió nổi thốc trong lòng

Ngậm ngùi bao nhiêu rượu

Cũng không quên mùa đông

(Cảm ân người vợ khổ)

Không thể tách thơ ra khỏi con người nghệ sĩ Vũ Hữu Định. Thơ Vũ Hữu Định như bản lý lịch sơ lược về đời mình. Các chặng đường đời, đường thơ, những nỗi đau, niềm vui với bạn bè, gia đình, quê hương, đều chiếu rọi qua thơ. Có thể nhìn ra, cuộc đời hắt bóng trên nhiều trang viết của Vũ Hữu Định. Nhiều hình ảnh như cửa ngõ, mở ra một Vũ Hữu Định ngay thật với chính mình. Chiến tranh. Biến động. Xê dịch. Dấu vết gập ghềnh, không bình an giữa thơ ca và cuộc đời, giữa thực tế cay xè và mộng mơ sáng tạo, giữa sống và viết, giữa muốn giữ yên ắng cho tâm hồn và ba động dữ dội của thời cuộc... làm cho thơ Vũ Hữu Định có những thăng hoa bất tuyệt. Đặc điểm này tạo nên thế giới nghệ thuật độc đáo, riêng một cõi nơi Vũ Hữu Định. Còn chút gì để nhớ, Sáo đã sang sông, Khúc hát người lỡ vận, Những ngày long đong, Ở một nơi nào để nhớ một nơi, Chẳng hay, Cảm ân người vợ khổ, Cũng có khi nào... là những bài thơ như thế.

Khúc hát người lỡ vận, bài thơ có 7 khổ, với 9 lần nói về các cung đàn lỗi nhịp của một người lỡ vận, cuộc đời dang dở những khúc hát buồn, khúc hát cay, khúc hát chua:

Khúc hát buồn như một khúc sông con

khúc hát cay như những lần uống rượu

khúc hát chua như một đĩa củ mòn

khúc hát đời cha nay tới đời con

khúc hát đời mẹ già tần tảo héo hon

khúc hát phần cơm ba phần sắn

khúc hát mai chiều nhịn nuôi con

đừng để con nghe những lời gian khổ

khúc hát hai ta đã hát một đời

ta đã hát khúc hát đời lỡ vận

hát âm u trong đêm tối một mình

Khúc hát người lỡ vận một trong những bài thơ hay, cảm động nhất của Vũ Hữu Định. Bài thơ chứa chan tình yêu thương đối với mẹ cha, gia đình, đặc biệt đối với người vợ hiền thảo, lẳng lặng thương chồng, nuôi con. Bài thơ như chiếc đĩa hát cũ mềm, hát đi hát lại bao cảnh khổ. Trong thơ ca Việt, có một Tú Xương tả cảnh nghèo, đàn con nheo nhóc, cảnh vợ “quanh năm buôn bán ở mom sông/ nuôi đủ năm con với một chồng” và hôm nay có thêm một Vũ Hữu Định cũng hát về cuộc đời nghèo khó của mình. Bốn dòng thơ cuối cùng, nghe tê tái, xót xa và ngậm ngùi:

ta đã hát khúc hát đời lỡ vận

hát âm u trong đêm tối một mình

nghe vợ trở trăn, lòng đau đứt ruột

thương em đời vội lỡ một thời xanh

Cảm ân người vợ khổ (Tạp chí Bách khoa, Giai phẩm Xuân Quý Sửu,

1-1973), viết vào tháng 12 năm 1972, bài thơ chân tình, thêm một lần nữa cho thấy tấm lòng của Vũ Hữu Định đối với vợ con: Lần nào em sinh nở/ Ta cũng phải vắng nhà/ Tháng này em sinh nở/ Ta lại trên đường xa/ Đời bắt ta lận đận/ Sao lại níu em theo/ Bảy năm tình chồng vợ/ Bảy năm em hẩm hiu/ Ta như mây trôi dạt/ Lắng gió mây cũng dừng/ Trời làm cơn mưa lũ/ Lạnh đời em bao dung/ Mùa đông nơi quê xa/ Em một mình thui thủi/ Cơn đau sinh quằn quại/ Em biết than cùng ai/ Lần nào em sinh nở/ Ta cũng phải vắng nhà/ Đứa đầu lòng, tù tội/ Đứa thứ hai, đi xa/ Cảm ơn người vợ khổ/ Chiều nay ta khóc thầm/ Uống những giọt rượu đắng/ Ngày xa quê long đong...

Bài thơ Còn chút gì để nhớ

Thường đi kèm với tên tuổi của Vũ Hữu Định, là bài thơ Còn chút gì để nhớ. Tác phẩm gồm 4 khổ, mỗi khổ 4 câu, mỗi câu từ 7-8 chữ, mang theo những hình ảnh nhẹ nhàng, tế nhị của phố núi Pleiku, từ cảnh vật:

phố núi cao, phố núi đầy sương

phố núi cây xanh trời thấp thật buồn

anh khách lạ đi lên đi xuống

may mà có em đời còn dễ thương

Tới con người:

em Pleiku má đỏ môi hồng

ở đây buổi chiều quanh năm mùa đông

nên mắt em ướt và tóc em ướt

nên em hiền như mây chiều trong

Bài này được viết năm 1970, khi nhà thơ sang thăm 1 người bạn gái ở Pleiku. Cùng năm này, bài thơ được đăng báo Khởi Hành của Viên Linh và được nhạc sĩ Phạm Duy phổ nhạc thành ca khúc, rồi trở nên phổ biến với giọng hát Thái Thanh. Ca khúc được phổ theo nhịp 3/4, điệu Boston, lời thơ vẫn giữ nguyên với khổ thơ cuối được nâng lên thành cao trào.

Sau này nhà văn Nguyễn Nhật Ánh, bạn thân của ông, cũng có 1 tiểu thuyết lấy tên Còn chút gì để nhớ.