NGUYỄN BÌNH PHƯƠNG

Tiểu sử

Nguyễn Bình Phương sinh tại Thái Nguyên từng nhiều năm công tác tại biên giới phía Bắc. Từng biên kịch tại đoàn kịch nói Tổng cục Chính trị, biên tập văn học tại Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân. Hiện công tác tại Tạp chí Văn nghệ Quân đội.

Nguyễn Bình Phương xuất thân lính. Thi đậu trường viết văn Nguyễn Du khóa 4 anh vẫn mang quân phục lính. Ra trường chuyển về đoàn kịch quân đội, và sau đó là Nhà Xuất bản QÐND. Ở cương vị này Nguyễn Bình Phương là bà đỡ cho nhiều nhà văn với mảng văn học chiến tranh.

Nguyễn Bình Phương bắt đầu viết văn từ năm 1986, tốt nghiệp trường viết văn Nguyễn Du, anh đã trải qua những năm tháng rèn luyện trong quân đội nên có một vốn sống rất phong phú. Một số tiểu thuyết gần đây của anh gây được tiếng vang như Vào Cõi (NXB Thanh Niên 1991), Những đứa trẻ chết già (NXB Văn Học 1994), Người đi vắng (NXB Văn học 1999), Trí nhớ suy tàn (NXB Thanh niên 2000), Thoạt Kỳ Thủy (NXB Hội Nhà Văn 2004).

Những năm 90, “Những đứa trẻ chết già” là một bước tiến vượt bậc của Nguyễn Bình Phương nhưng giới văn chương tiếp nhận dè dặt, cánh phê bình im tiếng. Chỉ khi Phương thành danh với một loạt tiểu thuyết không lẫn vào ai thì họ mới ào ạt tiếp cận với đủ chủng loại lý luận gán vào thậm chí là phong thánh cho tác giả một mình một ngựa một con đường này.

Con người với tính cách đa dạng, không theo một chiều, mà yêu ghét đúng với bản chất người nông thôn. Sự tha hoá của con người, những dục vọng bùng nổ, những hành động phi lý và phi nhân tính được thể hiện một cách nghệ thuật trong tiểu thuyết của anh. Họ có những hành vi vô thức.

Thế giới nhân vật và không khí chuyện của Nguyễn Bình Phương thường mang màu sắc hiện thực huyền ảo pha lẫn tâm linh, ma quái, dường như chúng không thực hiện hữu. Không phải ngẫu nhiên, những người điên, hoặc những người không làm chủ được bản thân trở thành một môtip đặc biệt trong sáng tác của anh. Bản năng của sự sinh tồn hơn lúc nào hết, mãnh liệt và tự nhiên.

Sau “Những đứa trẻ chết già”, Phương tiếp tục cho ra đời một loạt tiểu thuyết cùng một phong cách không lẫn vào người khác như “Người đi vắng”, “Thoạt kỳ thủy”, “Ngồi”…và mới nhất là cuốn tiểu thuyết có số phận kỳ lạ, “Mình và họ”. Ðây là cuốn tiểu thuyết được Phương viết xong năm 2010 nhưng bị các nhà xuất bản trong nước từ chối in ấn và nó được xuất bản ở Mỹ dưới cái tên “Xe lên xe xuống”. Mãi đến năm 2014 nó mới được nhà xuất bản Trẻ chấp nhận. Ngay lập tức “Mình và họ” nhận được hoan nghênh hưởng ứng của giới văn chương và độc giả.

Khi công bố giải sáng 6/1, ông Nguyễn Quang Thiều - Chủ tịch Hội Nhà văn - cho biết mất nhiều thời gian thuyết phục tác giả dự thi. Nguyễn Bình Phương e ngại do hiện là Phó Chủ tịch hội, trưởng ban sáng tác. Ông Thiều nói: "Tôi cho rằng quan niệm các nhà văn trong ban chấp hành hội không nên nhận giải là cổ hủ. Chúng ta trao thưởng tác phẩm phi văn hóa, kém chất lượng thì mới sợ hãi. Nếu tác phẩm tốt mà không trao, giải mất công bằng".

Một ví dụ xoàng ra mắt tháng 8 năm ngoái, kể về vụ án một tử tù thời bao cấp. Anh tên Sang, có bằng tiến sĩ, một mình nuôi con túng quẫn, liều buôn bốn cân chè từ huyện Đại Từ về thành phố Thái Nguyên. Khi bị truy đuổi, anh vô tình bắn trúng một chiến sĩ, bị xử tử hình.

Nhân vật "Khách" - người con trai của Sang - sau này cất công tìm hiểu cái chết của cha. Người cuối cùng anh gặp là Chánh án Tòa án Tối cao, chủ tọa phiên toà xử bố mình trước đây. Đối với ông ta, cái chết của Sang là chuyện không đáng kể, bởi: "Nếu mỗi người là một ví dụ, thì cậu ấy là cái ví dụ xoàng, hết sức xoàng".

Nguyễn Bình Phương sinh năm 1965 ở Thái Nguyên, tốt nghiệp Trường viết văn Nguyễn Du, hiện là khoa Lý luận, Sáng tác, Phê bình văn học, Đại học Văn hóa Hà Nội. Anh từng là biên kịch tại Đoàn kịch nói Tổng cục Chính trị, biên tập văn học tại Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân, hiện là Tổng biên tập Tạp chí Văn nghệ Quân đội. Anh từng xuất bản một số tác phẩm như Vào cõi (1991), Những đứa trẻ chết già (1994), Người đi vắng (1999), Trí nhớ suy tàn (2000), Thoạt kỳ thủy (2004).

Hội cũng công bố Giải thưởng Văn học Hội Nhà văn Việt Nam 2021 cho tập lý luận phê bình Văn bản văn học và sự bất ổn của nghĩa (Trương Đăng Dung, Nhà xuất bản Văn học) và sách dịch Châu Phi nghìn trùng (Iska Dinesen, Hà Thế Giang dịch, Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam). Hạng mục thơ không có sách đoạt giải, do không tác phẩm nào đủ số phiếu bầu quá bán từ hội đồng. Trước đó, nhà thơ Hữu Thỉnh - nguyên chủ tịch hội - xin rút tập Ghi chú sau mây, có số phiếu bầu cao. Giải thưởng Hội Nhà văn 2021 dự kiến trao sau rằm tháng giêng âm lịch.

Hội lần đầu công bố Giải thưởng Tác giả trẻ cho Yao của Lưu Hương, Con người của Phương Đặng (hạng mục thơ), tiểu thuyết Nắng Thổ Tang của Đinh Phương (hạng mục văn xuôi), Phê bình phân tâm học phía của những ám ảnh nghệ thuật của Vũ Thị Trang (hạng mục lý luận phê bình), bản dịch Truyện Kiều sang tiếng Anh của Nguyễn Bình (hạng mục văn học dịch).