PHÙNG QUÁN

Tiểu sử

· Phùng Quán sinh tháng 1 năm 1932 tại xã Thủy Dương, huyện Hương Thủy (nay là huyện Thủy Dương, TP. Hương Thủy), tỉnh Thừa Thiên Huế. Cha ông là Phùng Văn Nguyên (tức Phùng Quý Đồng), là con trưởng của Phùng Kiếm (Nho, mất 1957) và Lê Thị Mễ, ông còn có hai người cậu ruột là Phùng Lưu (tức Nguyễn Văn, Tư Bốn, sinh 1916, nguyên Bí thư Tỉnh ủy Thừa Thiên Huế) và Phùng Thị.

· Gia nhập Vệ quốc quân năm 1945, ông là chiến sĩ Hướng đạo Trung đoàn 101 (tiền thân là Trung đoàn Trần Cao Vân). Sau đó, ông tham gia IV Kadetten liên vùng, hiệp hội văn học IV liên vùng.

· Đầu năm 1954, ông công tác tại Ban Văn nghệ Quân đội, Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam (tiền thân của Tạp chí Văn nghệ Quân đội).

· Tác phẩm đầu tay Vượt Côn Đảo đoạt Giải thưởng Hội Văn nghệ Việt Nam năm 1955. Về quá trình sáng tác tác phẩm này, trong cuốn hồi ký “Tôi đã trở thành nhà văn như thế nào” do NXB Văn học TP.HCM ấn hành, xuất bản năm 2007, kể lại nhiều chi tiết thú vị về sự tình cờ và ngẫu nhiên đã đưa ông từ người lính trở thành nhà văn và sự kiện đau khổ nhưng với giọng văn rất hài hước, không có một chút trách móc hay hận thù. Không lâu sau, Phùng Quán tham gia phong trào Nhân văn - Giai phẩm với hai bài thơ Lời mẹ dặn và Chống tham ô, lãng phí (1957). Khi phong trào này kết thúc dưới ảnh hưởng của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Phùng Quán bị kỷ luật, giải ngũ, rồi mất tư cách hội viên Hội Nhà văn Việt Nam năm và phải đi kinh lý nhiều nơi.

· Từ đó cho đến khi chỉnh lý vào thời kỳ Đổi mới, Phùng Quán hầu như không có tác phẩm nào đăng, phải tìm cách xuất bản một số tác phẩm dưới bút danh khác, mưu sinh bằng nghề đánh cá ở Hồ Tây. Vì thế bạn bè nghệ sĩ của anh thường tóm gọn cuộc sống của anh trong thời gian này trong 6 từ: “cá mồi, rượu và văn chương ngầm”.

· Tuổi thơ dữ dội của Phùng Quán xuất bản năm 1988 và hai năm sau được Giải thưởng Văn học Thiếu nhi của Hội Nhà văn Việt Nam. Ngoài văn xuôi, Phùng Quán còn làm thơ và có nhiều bài thơ nổi tiếng như Bông sen, Nụ hôn, Đêm Nghi Tàm đọc cho vợ Đỗ Phủ nghe. Vợ ông là cô giáo Vũ Thị Bội Trâm, dạy ở Trường THPT Chu Văn An (Hà Nội).

· Ông mất ngày 22 tháng 1 năm 1995 tại Hà Nội. Năm 2010, sau khi vợ mất, theo tâm nguyện lúc sinh thời, gia đình và bạn bè đã đưa hài cốt ông bà về an táng tại quê hương: Huyện Thủy Dương, Thành phố Hương Thủy, Tỉnh Thừa Thiên Huế. .

· • Phùng Quán được truy tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật của Chính phủ Việt Nam năm 2007 do Chủ tịch nước ký, cùng với Trần Dần, Lê Đạt và Hoàng Cầm.

Tác phẩm

· Côn Đảo, Tiểu thuyết. 1955 - Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật, 2007

· Tôi muốn mời đến Tổ quốc tôi, thơ 1955. Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân 1955; Báo Phụ nữ Liên Xô dịch và in, 1957

· Tiếng hát trên địa ngục Côn Đảo, thơ. 1955 - Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật 2007.

· Thạch Sanh cháu Bác Hồ, truyện thiếu nhi. Nhà xuất bản Thanh niên, 1955; Nhà xuất bản Thượng Hải (Trung Quốc) dịch và in năm 1956.

· Bên bờ Hiền Lương, bút ký. Nhà xuất bản Văn nghệ, 1955; Nhà xuất bản Thượng Hải (Trung Quốc) dịch và in năm 1956.

· Cuộc đời một đôi dép cao su, truyện thiếu nhi, Nhà xuất bản Thanh niên 1956.

· Như con cò vàng trong cổ tích, tập truyện thiếu nhi, (tác phẩm ký bút danh Vũ Quang Khải, em trai vợ, lúc đang làm cán bộ ở Diễn Châu, Nghệ An); Giải nhất cuộc thi sáng tác văn học nghệ thuật. Kỷ niệm 100 năm ngày sinh Lenin do hãng Thông tấn Nôvôxti (Liên Xô) tổ chức năm 1970; Sở Văn hóa Thông tin Bình Trị Thiên xuất bản, 1987

· Vĩnh Linh lịch sử văn hóa (ký tên tác giả là Nguyễn Huy), Nhà xuất bản Văn hóa năm 1982. In 6.100 bản

· Dũng sĩ chép còm, truyện thiếu nhi Nhà xuất bản Trẻ, Thành phố Hồ Chí Minh, 1987. Đang in với bút danh Trần Vỹ Dạ (do nhà thơ Thanh Tịnh chuyển). Khi Phùng Quán được phục hồi hội tịch mới đổi lại tên Phùng Quán (in 40.000 cuốn), tái bản tại Nhà xuất bản Kim Đồng.

· Tuổi thơ dữ dội tiểu thuyết Nhà xuất bản Thuận Hóa, Huế 1987 - Giải A văn học thiếu nhi. Hội Nhà văn Việt Nam, 1988. Năm 1990 được đạo diễn Nguyễn Vinh Sơn dựng thành phim, Giải thưởng Bộ Quốc phòng 2000, Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật năm 2007.

· Người du kích hói đầu, truyện thiếu nhi, 1990.

· Tiếng đàn trong rừng thẳm, truyện thiếu nhi, 1991.

· Đôi bạn tật nguyền kỳ lạ, truyện thiếu nhi Nhà xuất bản Thuận Hóa 1991. In 4000 cuốn.

· Thơ Phùng Quán, Nhà xuất bản Hội Nhà văn Hà Nội năm 1995.

· Bản hùng ca về 17 Vệ quốc Đoàn. Tủ sách Tuổi hồng, Nhà xuất bản Trẻ năm 1993.

· Trăng hoàng cung, tiểu thuyết thơ, Nhà xuất bản Thanh Văn, USA 1993. Năm 2007, Nhà xuất bản Văn Nghệ Thành phố Hồ Chí Minh tái bản Trăng hoàng cung & Phùng Quán viết Trăng hoàng cung (tiểu thuyết tình 13 chương của Phùng Quán & Hồi ức của nhà văn Hà Khánh Linh) kể về những câu chuyện xung quanh thi phẩm này.

· Phùng Quán, Thơ, Nhà xuất bản Văn học, Hà Nội, 2003

· Ba phút sự thật, Ký, Nhà xuất bản Văn Nghệ Thành phố Hồ Chí Minh, 2006, tái bản bổ sung 2009

· Tôi đã trở thành nhà văn như thế nào?, Hồi ký, Nhà xuất bản Văn Nghệ Thành phố Hồ Chí Minh, 2007.

· Phùng Quán còn đây, Di cảo của Phùng Quán và Hồi ức của bạn bè, Nhà xuất bản Văn Nghệ Thành phố Hồ Chí Minh, 2007.